“Kur Franca dhe Gjermania përparojnë, e gjithë Europa përparon. Kur ato nuk e bëjnë, edhe ajo ndalet”, – ishte mënyra se si ish-presidenti francez Zhak Shirak e shprehu pothuajse një çerek shekulli më parë atë që ndodh midis dy shteteve më të mëdha anëtare të BE-së. Por, çfarë do të bënte Shirak, i cili vdiq në 2019-ën, për gjendjen aktuale të motorit të famshëm franko-gjerman, i cili, që nga krijimi i bllokut, ka fuqizuar kaq shumë projektin evropian të pasluftës? Duket jo aq shumë e lëkundur, sa e zhveshur tërësisht.
Emmanuel Macron emëroi një kryeministër të ri, aleatin e tij besnik, centristin François Bayrou, i cili bëhet kryeministri i katërt i Francës këtë vit dhe do të ketë detyrën e vështirë të krijojë një qeveri të qëndrueshme pas rënies javën e kaluar të kabinetit më jetëshkurtër të vendit që nga viti 1958.
Ndërkohë deficiti publik i Francës është në rrugën për të kaluar 6.1% të PBB-së këtë vit, më shumë se dyfishi i kufirit të eurozonës; borxhi publik ka shkuar në 110% e PBB-së dhe vijon të rritet; tregjet e obligacioneve këtë muaj e vlerësuan Francën si pak më pak të besueshme se Greqia.
Në Gjermani, koalicioni i përçarë i udhëhequr nga qendra e majtë në pushtet në 3 vitet e fundit u shemb muajin e kaluar nën peshën e kontradiktave të veta ideologjike dhe presionit të krizave të shumta të shkaktuara nga pushtimi në shkallë të plotë i Ukrainës nga Rusia.
Kushdo që do të bëhet kancelar pas zgjedhjeve të 23 shkurtit, do të duhet të përballet me ekonominë e madhe gjermane me performancën më të keqe në botë, të rrethuar nga kostot e larta të energjisë dhe të punës, si dhe nga burokracitë, infrastruktura e shkatërruar dhe ekonomia digjitale i rënduar.
Ngadalësimi i raporteve me partnerin kryesor tregtar, Kinën u ka dhënë gjithashtu një goditje eksporteve gjermane, një forcë tradicionale, ndërkohë që industria shumë e rëndësishme e makinave ka qenë e ngadalshme në zhvillimin e automjeteve elektrike (EV) dhe tani përballet me kërcënimin e rritjes së tarifave të SHBA-së nën udhëheqjen e Donald Trump.
Me Francën të paaftë për të mbajtur zgjedhje të reja parlamentare deri në korrik dhe Gjermaninë ndoshta pa një qeveri të re deri në qershor, febriliteti politik në krye të dy vendeve më me ndikim të BE-së do të pengojë në mënyrë të pashmangshme vendimmarrjen në Bruksel.
Parisi dhe Berlini shihen si boshti kryesor i fuqisë së BE-së, që drejton politikën dhe përcakton konturet kryesore të agjendës së saj. Me të dy kryeqytetet të paaftë për të marrë vendime të mëdha politike për shkak të mungesës së qeverive të forta, BE mund të përballet me muaj të tërë zvarritjesh.
Vështirësitë ekonomike dhe fiskale të dy qendrave ekonomike do të rëndojnë edhe mbi BE-në. Disa analistë besojnë se dy ekonomitë më të mëdha të bllokut, që përbëjnë 41% të të gjithë PBB-së së 27 anëtarëve të BE-së, do të tkurren ekonomikisht në vitin 2025.
Momenti nuk mund të ishte më e keq, me Evropën që po përballet me rikthimin e politikave të Amerikës së parë nën presidencën e dytë të Trump, me industrinë gjermane (në veçanti) në krizë.
Nuk është shumë e vështirë për t’u kuptuar se si erdhëm deri këtu. Por, të kuptosh se si Franca dhe Gjermania mund të jenë në gjendje të dalin nga spiralja e tyre e vazhdueshme politike dhe ekonomike nuk është aq e lehtë.
Kur qeveria gjermane u rrëzua muajin e kaluar, analistët ishin më pak të befasuar nga rënia e saj sesa të habitur që ajo kishte çaluar për kaq gjatë.
Kur kancelari Olaf Scholz shkarkoi ministrin e tij të vështirë të financave, Christian Lindner, më 6 nëntor për një mosmarrëveshje të fortë disamujore mbi buxhetin, ai vuri në lëvizje një zinxhir ngjarjesh që optimistët thonë se i japin vendit një mundësi jetike për rinovim.
“A do të guxojmë të investojmë fuqishëm në të ardhmen tonë si një vend i fortë? A do të sigurojmë vende pune dhe do të modernizojmë industrinë tonë? A po sigurojmë pensione të qëndrueshme, kujdes shëndetësor të besueshëm dhe kujdes të mirë nga infermierët?” – sfidoi Scholz.
Shkarkimi i Lindner e la Gjermaninë me një koalicion pakice të socialdemokratëve të Scholz-it (SPD) dhe të Gjelbërve, të paaftë për politikëbërje deri në krijimin e një qeverie të re.
Të hënën, Scholz, historikisht jopopullor, por gjithsesi duke qëndruar si kandidat i partisë së tij për t’u rizgjedhur, do të përballet me një votë mosbesimi që ai ka thirrur vetë për shkuar më pas zyrtarisht në zgjedhje të reja.
Nëse Scholz humbet besimin e deputetëve, presidenti Frank-Walter Steinmeier do të shpërndajë parlamentin dhe Gjermania do të nisë zyrtarisht një fushatë të cunguar të ndërprerë nga festat e Krishtlindjeve.
Një sondazh i fundit vendosi CDU/CSU të qendrës së djathtë me 31% të votave, e ndjekur nga Alternativa për Gjermaninë (AfD) e ekstremit të djathtë me 18%, SPD e Scholz me 17% dhe të Gjelbërit me 13%. FDP dhe Aleanca e re konservatore e krahut të majtë Sahra Wagenknecht po i afrohet pragut prej 5% për përfaqësimin parlamentar.
Prandaj, kreditet për udhëheqësin e ardhshëm të Gjermanisë i kanë shkuar Friedrich Merz, një rival prej kohësh i koleges së tij më të moderuar, kristian-demokrates, Angela Merkel, mandati 16-vjeçar i së cilës si kancelare e la Merz në shkretëtirë politike.
Ai e përdori këtë kohë për të ndërtuar një pasuri të vogël me biznese, veçanërisht në njësinë gjermane të firmës shumëkombëshe të investimeve BlackRock. Merz, temperamenti i nxehtë i të cilit me sa duket është zbutur paksa me kalimin e moshës, është zotuar se do ta nxjerrë Gjermaninë nga rënia e thellë ekonomike duke mbajtur një qëndrim më të ashpër për mbrojtjen, Rusinë dhe migrimin.
Por për shkak se aleanca CDU/CSU e qendrës së djathtë të Merz-it, duke supozuar se ajo do të renditet e para, ka pak shanse për të fituar një shumicë absolute, zgjedhja e partnerit të koalicionit në mënyrë të pashmangshme do të zbusë planet e tij të reformave ekonomike. Të gjitha partitë kryesore kanë përjashtuar mundësinë e bashkëpunimit me të djathtën ekstreme.
“Modeli aktual ekonomik i Gjermanisë, në të cilin furnizimi me lëndë djegëse fosile të lira dhe prodhimi i makinave me motorë me djegie duket i vjetëruar, por politikanët rrallë guxojnë ta thonë këtë hapur”, – tha Kai Arzheimer, një shkencëtar politik në Universitetin e Mainzit. “Unë jam pak skeptik se do të ketë një fillim të vërtetë të ri në të ardhmen e afërt.”
Nëse qeveria e re nuk arrin t’i kthejë gjërat shpejt, është AfD kundër emigracionit, e mbështetur veçanërisht nga votuesit lindorë, ajo që do të përfitojë më shumë.
Ursula Münch, drejtore e Akademisë për Edukimin Politik në Bavari, thotë se SPD-ja që ka të ngjarë të bëhet partneri i Merz-it, duke krijuar një qeveri koalicioni të madh, por shpresat dhe zhgënjimi mund të rezultojnë të jenë një përzierje toksike.
“Pritshmëritë e elektoratit, korporatave dhe mediave janë shumë të larta, shumë të larta. Kjo do të rëndojë mbi çdo qeveri”, – thotë ajo, duke pasur parasysh shmangien prej vitesh të problemeve strukturore të ngutshme teksa Gjermania ka mbetur prapa.
Por Münch thotë se konsensusi se Gjermania duhet të trajtojë dobësitë e saj drejtpërsëdrejti, mund t’i ofrojë një mandat bindës një kancelari që flet drejtpërdrejt me një shumicë të mjaftueshme. “Kjo do të më bënte mjaft të sigurt se gjermanët mund të bëhen përsëri më optimistë dhe të kenë më shumë besim te demokracia” – tha ajo.
Problemet aktuale politike të Francës, vendi që po kalon periudhën e tij më të keqe të paqëndrueshmërisë politike që nga Lufta e Dytë Botërore, rrjedhin kryesisht nga vendimi i Macron për të shpërndarë parlamentin pasi forcat e tij centriste u mundën rëndë nga Tubimi Kombëtar i ekstremit të djathtë (RN) të Marine Le Pen në zgjedhjet evropiane të pranverës.
Në zgjedhjet parlamentare, Fronti i Ri Popullor (NFP), një koalicion i partive me prirje të majtë duke filluar nga partia kryesore Socialiste (PS) deri tek e majta radikale France Unbowed (LFI), e kryesuar nga flamurtari politik Jean-Luc Mélenchon, fitoi numrin më të madh të vendeve.
Aleanca e Macron u mposht në vendin e dytë dhe RN (megjithëse përfundoi si partia më e madhe e vetme) u rendit e treta. Parlamenti ishte i ndarë në tre blloqe afërsisht të barabarta dhe asnjëri prej tyre nuk arriti asgjë që t’i afrohej shumicës parlamentare.
Pas javësh grindjeje dhe refuzimi për të emëruar një kryeministër nga e majta, Macron zgjodhi Michel Barnier, një konservator veteran dhe kryenegociatori i BE-së për Brexit, i mbështetur nga një aleancë e brishtë e pakicës e deputetëve të qendrës dhe të qendrës së djathtë.
Këtë muaj, RN e ekstremit të djathtë bashkoi forcat me NFP-në e majtë për të rrëzuar qeverinë e Barnier në një mocion mosbesimi mbi buxhetin e vitit 2025, i cili përfshinte rreth 20 miliardë euro rritje taksash dhe 40 miliardë euro shkurtime në shpenzime publike.
Bayrou, zëvendësuesi i tij, duhet të përpiqet të krijojë një shumicë më solide qeverisëse, duke përfshirë ndoshta disa nga qendra e majtë – ose të paktën të sigurojë një “pakt mossulmimi” që nuk do ta lejonte qeverinë e re të prirur ndaj të njëjtit kërcënim, një mocioni mosbesimi të mbështetur nga e majta dhe e djathta ekstreme, si ajo e Barnier.
Aritmetika parlamentare, megjithatë, mbetet e njëjtë. Macron “duket se po përgatitet për të ndërtuar një koalicion më të qëndrueshëm qeverisës me konservatorët, socialistët, komunistët dhe të gjelbërt”, të cilët “duken të gatshëm të bëjnë kompromise dhe të shmangin një qeveri tjetër në mëshirën e RN”, – tha Rym Momtaz nga Qendra e mendimit në Evropë.
“Por kjo është vetëm një rregullim i përkohshëm. Ai ende nuk ka një zgjidhje për të rikthyer rritjen e popullaritetit që Le Pen gëzon që nga viti 2017, dhe shanset e saj të rëndësishme për t’u zgjedhur presidente në 2027″ – thotë ai.
Ndërkohë, vështirë se ka ndonjë shenjë të mirë për problemet fiskale të Francës, pasi shkaktari për kolapsin e qeverisë në largim ishte një buxhet i “shtrëngimit të rripit”, objektivi kryesor i të cilit ishte ringritja e pjesshme e financave të dobëta të Francës.
Të paktën, megjithatë Franca duket se ka “mësuar mësimin” për nevojën e “një shtrëngimi fiskal të besueshëm dhe të ngadaltë”, – thotë ekonomisti John Springford i Qendrës për Reformën Evropiane. Gjermania, e cila ka nevojë për reforma të taksave, tregut të punës dhe investimeve publike për të rritur shpenzimet, nuk e ka bërë ende këtë hap, tha ai.
Nga perspektiva e BE-së, megjithatë, disa analistë janë optimistë të matur. “Është një pikëpamje e parakohshme që Franca dhe Gjermania janë në rënie dhe janë jashtë” – thotë Mujtaba Rahman nga konsulenca Eurasia Group. “Deri në gjysmën e dytë të vitit të ardhshëm, ne do të shohim një motor franko-gjerman të ringjallur.”
Mbajtja e zgjedhjeve në Gjermani që në muajin shkurt është “shumë pozitive”, thotë Rahman: “Ne do të kemi qartësi që në fillim të vitit, një koalicion më koherent dhe një kancelar më skeptik ndaj Rusisë. Dhe Merz dhe Macron do të jenë shumë më të lidhur për çështjet e mëdha sesa Macron dhe Scholz.”
Problemet e brendshme të Macron nuk do të zhduken brenda natës. “Por duket se ekziston një ndjenjë e përgjegjësisë kombëtare për të formuar një qeveri, për të miratuar një buxhet dhe për të siguruar stabilitetin minimal që i duhet Francës dhe që Europa ka nevojë për Francën”, – thotë ai.
Më e rëndësishmja, Trump 2.0 “i ka dhënë peshë dhe besim gjithçkaje që Macron ka thënë për sigurinë, mbrojtjen dhe autonominë strategjike”, – shton Rahman. Tandemi Paris-Berlin “do të ringjallet – dhe me një udhëheqje të re, të përmirësuar të BE-së, këta njerëz do t’i japin Evropës mundësitë e saj më të mirë për të zbutur më të keqen e asaj që mund të vijë” – e mbyll ai./ The Guardian