Presidenti serb Aleksandar Vuçiq ishte në fundjavën e kaluar në një festë me të dënuarin për krime lufte dhe babanë e tij politik Vojislav Sheshelj. “Nuk më vjen turp që shkova të uroj pagëzimin dhe dasmën”, tha Vuçiq në përgjigje të kritikave publike në Serbi dhe rajon.
Më 12 qershor, një video nga një restorant në Beograd qarkulloi në mediat sociale që tregonte atë të ulur me Sheshelin duke kënduar këngë çetnike.
Në të njëjtën ditë, Vuçiq tha për TV Happy se kishte marrë pjesë në dasmën e djalit të Sheshelj-it, edhe pse, siç tha ai, “ata kanë politikë të ndryshme”.
“Nuk më vjen turp që shkova të uroj pagëzimin dhe dasmën”, tha Vuçiq në përgjigje të kritikave publike në Serbi dhe rajon.
Ai shtoi se askush nuk do t’i thoshte “nëse duhet të mohojë dikë që është kumbari i djalit dhe vajzës së tij”.
Lidhjet private dhe politike midis Aleksandar Vuçiqit dhe Vojislav Sheshelj datojnë në vitet e luftës të viteve 1990, kur ata ishin së bashku në Partinë Radikale Serbe.
Politika e bashkimit të “të gjitha shteteve serbe” në të ashtuquajturën Serbi e Madhe, fjalimet luftarake dhe organizimi i njësive paramilitare e sollën Sheshelin në bankën e të akuzuarve të një gjykate ndërkombëtare.
Në vitin 2018, ai u dënua me dhjetë vjet burg në Hagë për krime lufte kundër popullsisë kroate në fshatin Hrtkovci të Vojvodinës.
Vuçiq u nda me Sheshelin në vitin 2008, kur presidenti aktual i Serbisë themeloi Partinë Progresive Serbe.
Ata kaluan nga kolegët më të afërt, përmes akuzave dhe ofendimeve të ndërsjella, në mbështetjen publike të Sheshelit për politikat e sotme të Vuçiqit.
Çfarë u këndua në festën e Sheshelit?
Vuçiq tha për “Happy TV” për këngën që lavdëron ish-dukën çetnik Pavle Gjurishiq, e cila shoqëron një regjistrim të festës, se “ai nuk është redaktor muzikor për të zgjedhur muzikën”.
Një ditë më vonë, në të njëjtin stacion televiziv ishte i ftuar edhe nikoqiri i festës.
“Kam porositur fillimisht këngët çetnike dhe pastaj të tjerat. Vuçiq nuk porositi asnjë këngë,” tha Sheshelj për TV Happy më 13 qershor.
Mediat në rajon, si dhe ministri kroat i Mbrojtjes, Tomo Medved, kanë reaguar ndaj videos së Vuçiqit dhe Sheshelit duke u shoqëruar me këngë çetnike.
Ai ka thënë se Vuçiq duhet “të fokusohet në situatën në Serbi dhe çështjet që kanë të bëjnë me Serbinë”.
Nenad Golçevski, drejtor i OJQ-së Fondacioni për të Drejtën Humanitare dhe ish-zëdhënës i Tribunalit të Hagës, theksoi se Vuçiq mban postin më të lartë në shtet dhe se prania e tij në kremtimin e një krimineli të dënuar lufte nuk mund të shihet si një akt privat.
“Një person që kryen një funksion të tillë nuk ka të drejtë të bëjë gjëra në cilësinë e tij private që kërcënojnë integritetin dhe besueshmërinë e funksionit që ai kryen”, tha Golçevski për Radion Evropa e Lirë (RFE).
Për çfarë u dënua Sheshelj?
Në prill të vitit 2018, Mekanizmi i Tribunaleve Penale Ndërkombëtare, i cili pasoi procedurat e Gjykatës së Hagës, e dënoi Vojislav Sheshelj me dhjetë vjet burg për nxitje të persekutimit, dëbimit dhe zhvendosjes së detyruar të kroatëve në fshatin Hrtkovci të Vojvodinës në vitin 1992.
Ai ishte i ndaluar në Scheveningen që nga viti 2003, por u lirua në nëntor 2014 për shkak të përkeqësimit të shëndetit të tij.
Dënimi i tij përfshinte kohën e kaluar në paraburgim, por ai nuk u kthye në gjykatë për vendimin.
Ai vazhdoi të mbrojë publikisht politikat për të cilat u dënua pas kthimit të tij në Serbi.
Pavarësisht vendimit të Hagës, ai qëndroi deputet i Kuvendit të Republikës deri në vitin 2020, kur radikalët e tij nuk e kaluan pragun elektoral.
Në vitin kur ai u dënua për krime në Hrtkovci, policia dhe radikalët e tij e penguan të hyjë në këtë fshat të Vojvodinës.
Megjithatë, ata u mblodhën në hyrje të Hrtkovcës, saktësisht 26 vjet pas tubimit të Partisë Radikale Serbe dhe fjalimit të Sheshelj-it, pasuar nga dëbimet masive të popullsisë kroate.
Në të njëjtin vit, radikalët mbajtën një kongres partie në shtëpinë në Hrtkovci që Sheshelj e kishte blerë atje.
“Politika e tij është ndërtuar mbi mbjelljen dhe nxitjen e urrejtjes ndërkombëtare dhe ndërfetare. Ai po ndërton pozicionin e tij dhe po merr pikë politike mbi këtë urrejtje,” thotë Nenad Golçevski nga Fondi për të Drejtën Humanitare.
Djegia e flamujve të vendeve fqinje, Bashkimit Evropian dhe NATO-s, sulmet verbale, kërcënimet dhe fyerjet ndaj disidentëve politikë janë vetëm një pjesë e angazhimit politik të liderit radikal pas Hagës.
Sheshelj e kupton plotësisht atë përmes veprës së tij letrare. Që nga viti 2001, ai ka botuar rreth 200 libra.
Ndër to janë titujt “Hrtkovci, fshati ku më njohin të gjithë”, “Hrtkovci na kratko Srbislavci” dhe “Hrtkovci rinia ime”.
Ai shkroi për mohimin e gjenocidit të Srebrenicës në tre vëllime, të cilat i promovoi në disa qytete të Serbisë në vitin 2020.
Shtëpia botuese e Sheshelit, “Serbia e Madhe”, e quajtur sipas programit politik të radikalëve të viteve 1990, ka zënë një pozicion qendror në Panairin e Librit të Beogradit, ngjarja më e madhe letrare në Serbi, vitet e fundit.
Historia e marrëdhënieve midis Vuçiqit dhe Sheshelit
Vuçiq dhe Sheshelj ndajnë një dekadë luftë në ish-Jugosllavi, ndërsa Serbia ishte e izoluar dhe e sanksionuar nën regjimin e presidentit të atëhershëm Slobodan Millosheviç.
Presidenti aktual i Serbisë iu bashkua radikalëve të luftës në vitin 1993 dhe u promovua në postin e Sekretarit të Përgjithshëm të partisë dy vjet më vonë.
Lufta për “Serbinë e Madhe” atëherë ishte një politikë e fshehtë e radikalëve ndaj fqinjëve të tyre dhe brenda vendit u manifestua në persekutimin e popullatës joserbe dhe kërcënime ndaj opozitës dhe mediave.
Në shkurt të vitit 2003, Vuçiq e shoqëroi Sheshelin në paraburgimin e gjykatës së Hagës dhe e vizitoi atje si këshilltar ligjor.
Ndarja erdhi në vitin 2008, kur Vuçiç dhe kolegu i tij i partisë Tomislav Nikolic u larguan nga radikalët për të formuar Partinë Progresive Serbe.
Arsyeja e dorëheqjes zyrtarisht u shpjegua si “mosmarrëveshje për miratimin e Marrëveshjes së Stabilizim-Asociimit për anëtarësimin e Serbisë në Bashkimin Evropian”.
Që nga ai moment, Vojslav Sheshelj ka botuar libra nga paraburgimi në Hagë, duke sulmuar dhe fyer Vuçiqin dhe Nikolicin, duke i akuzuar për tradhti dhe komplot.
Kësaj i kundërpërgjigjet Vuçiq, i cili e quan “gënjeshtar të zakonshëm” dhe “përbindësh”.
Retorika nga të dyja palët filloi të ndryshojë pas kthimit të Sheshel nga Haga në vitin 2014, kur heshtën edhe njoftimet e liderit radikal për rrëzimin e qeverisë së Vuçiqit.
Sot, Sheshelj është mysafir i shpeshtë në televizionin kombëtar, duke sulmuar dhe fyer opozitën dhe duke diskutuar të gjitha çështjet socio-politike.
Në zgjedhjet e vitit 2022, ai mbështeti kandidaturën presidenciale të Aleksandar Vuçiqit.
Refuzimi i kërkesës së Hagës
Në vitin 2022, Sheshelj refuzoi të merrej në pyetje për shkeljen e rregullave të Tribunalit të Hagës.
Në të njëjtën kohë, që nga viti 2015 Beogradi ka refuzuar të ekstradojë në Hagë radikalët Vjerica Radeta dhe Petar Jojic, të cilët janë akuzuar për frikësimin e dëshmitarëve në rastin kundër liderit të tyre.
Autoritetet në Serbi pretendojnë se “kushtet nuk janë plotësuar”.
Në një raport drejtuar Këshillit të Sigurimit më 12 qershor, Presidentja e Tribunalit të Hagës, Graciela Gatti Santana, e përshkroi refuzimin e Serbisë për të arrestuar dhe ekstraduar Jojiç dhe Radeta si një nga “kërcënimet më të mëdha” me të cilat përballet mekanizmi i drejtësisë.
Presidenti dhe kryeprokurori Serge Brammertz paralajmëruan gjithashtu për vazhdimin e “një prirje shqetësuese të mohimit të gjenocidit, glorifikimit të kriminelëve të luftës dhe deklaratave provokuese nga personat e dënuar”.
“Komuniteti ndërkombëtar është i vendosur të sjellë kriminelët e luftës para drejtësisë. Ai duhet të angazhohet po aq për përhapjen e së vërtetës pasi të kenë përfunduar këto gjyqe,” i tha Bramertz Këshillit të Sigurimit më 12 qershor.
Cili është qëndrimi i autoriteteve në Serbi ndaj kriminelëve të dënuar të luftës?
Trendi i pjesëmarrjes së kriminelëve të luftës në jetën politike dhe publike në Serbi filloi në vitin 2015, me kthimin e të dënuarve të parë nga Haga pas vuajtjes së dënimit.
“Nuk mund të numërojmë as rastet kur kriminelët e dënuar bëhen deputetë, zyrtarë të lartë, komentues dhe analistë të shquar në TV, madje kemi një rast kur një i dënuar kriminel lufte ka mbajtur ligjërata në akademinë ushtarake”, thotë Nenad Golçevski.
Ish-komandanti i Korpusit të Prishtinës, Vladimir Lazarevic u kthye në Serbi në vitin 2015 me një aeroplan qeveritar me ministra që e mirëpritën.
Më pas vijoi ligjërata në Akademinë Ushtarake, titulli Qytetar Nderi i një komune në jug të Serbisë dhe pjesëmarrja në mbledhjet e lëvizjes socialiste në pushtet.
Në prill të vitit 2023, Nebojsha Pavkoviq, i dënuar për krime kundër popullatës shqiptare në Kosovë, iu drejtua nxënësve të shkollave fillore në Vojvodinë përmes lidhjes video nga burgu në Finlandë.
Drejtoresha e shkollës dhe kryetari i komunës së Novi Sadit nga Partia Progresive Serbe morën pjesë në mësimin publik.
Të dy Pavkoviq dhe Lazareviq janë autorë të librave të botuar nga Ministria e Mbrojtjes e Qeverisë Serbe.
Veselin Šljivančanin gjithashtu shkruan dhe promovon libra.
Pasi u kthye në Serbi në vitin 2011 pasi kreu dënimin në krimin e Ovçarit në Kroaci, ai mori pjesë në forumet e Partisë Progresive në pushtet.
Ai shoqëroi Presidentin e Serbisë në hapjen e një fabrike në vitin 2017.
“Doni që ta lidhim? Ta vrasim? A është ajo çfarë dëshironi?” tha Vuçiq në atë kohë, duke iu përgjigjur pyetjes së një gazetari pse ishte me një kriminel lufte të dënuar.
Šljivančan dhe i dënuari i Hagës Vinko Pandurević janë marrës të çmimeve nga ushtria serbe dhe mysafirë të shpeshtë në televizionin kombëtar.
E njëjta gjë është edhe me Nikolla Shainoviqin, i cili pasi u burgos për krime në Kosovë është anëtar i kryesisë së socialistëve.
“Pyetja është, a është Serbia një vend që mbështet drejtësinë dhe viktimat apo krimet e luftës? Ne nuk mund të mbështesim viktimat kur serbët janë viktima dhe kriminelët e luftës kur serbët janë kriminelë lufte. Ne duhet të marrim njërën ose tjetrën anë dhe t’i lëmë ata të vendosin”. thotë Nenad Golçevski.
Raportet e progresit të Komisionit Evropian për Serbinë tregojnë për një prirje nga viti në vit të glorifikimit zyrtar të kriminelëve dhe mohimit të dënimeve.
Dokumenti i fundit i parë nga REL thotë se “një numër i partive dhe personaliteteve politike serbe, përfshirë në nivel ministror, kanë vazhduar të ofrojnë mbështetje dhe hapësirë publike për kriminelët e dënuar të luftës”.
Ata gjithashtu theksojnë se kriminelët e dënuar të luftës vazhdojnë të përhapin gjuhën e urrejtjes në hapësirën publike./RSE/