Largimi i Milo Gjukanoviqit është dëshiruar për 17 vjet në Serbi që nga dita kur ai e nxori Podgoricën nga kontrolli politik i Beogradit, thotë Milan Jovanoviq, kryetar i Forumit për Siguri dhe Demokraci.
Jovanoviq në një intervistë për The Geopost (10 prill 2023) , thekson se pret forcimin e mëtejshëm të ndikimit malinj dhe gjithnjë e më operativ të Rusisë në Mal të Zi.
Rusia, shton ai, nuk e ka fituar ende hyrjen në detin malazez, por “me largimin e Gjukanoviqit nga posti i presidentit të Malit të Zi dhe kreut të DPS-së, më duket se vendi mund të përjetojë një rënie edhe më të madhe të imunitetit ndaj këtij lloji të ndikimit rus”.
Milan Jovanoviq
“Pikërisht këtu duhet kërkuar motivi kryesor për të cilin Millatoviqin eksponentë të hapur të atij ndikimi rus e mbështetën atë në raundin e dytë të zgjedhjeve presidenciale”, shton ai.
Jovanoviq beson se Mali i Zi në fushën e sigurisë së NATO-s në dy vitet e fundit ka bërë mjaftueshëm gabime.
“Megjithatë, çështja është se NATO ka mekanizma të mirë sigurie për t’u mbrojtur kundër kësaj. Dhe gjithashtu midis proxyive rusë, ndër të cilët Mali i Zi nuk është i vetmi, mund ta parandalojë me sukses”, beson Jovanoviq.
Kur bëhet fjalë për Bosnjën dhe Hercegovinën, në kontekstin e sigurisë së të gjithë rajonit dhe përshtypjes së pranisë së NATO-s atje, Jovanoviq thekson se qarqet nacionaliste në pushtet nga Republika Srpska, si dhe opozita, harrojnë një gjë se “aty nuk do të ishte Republika Srpska pa ata që e mbrojnë atë, NATO dhe SHBA-ja”.
Ai shton se Milorad Dodik dhe elita politike lokale, e cila, sipas tij, nuk është e tillë, nuk mund të ndryshojnë rrënjësisht.
“Është një mënyrë reagimi apo hapjeje e një boshllëku që tashmë është parë, vetëm tani do të ishte në performancën e pasardhësve, trashëgimtarëve të atyre që tashmë janë gjykuar për të në Hagë”, potencon ai.
Kur bëhet fjalë për politikën amerikane ndaj rajonit, Jovanoviq kujton janarin e vitit 2022, kur dy institute të shquara amerikane, Joseph Hopkins dhe Woodrow Wilson, formuluan një propozim politikash për zonën e brishtë të Ballkanit.
“Kjo politikë e propozuar mund të quhet shkurt politika e konvergjencës. Amerika, megjithatë, ende, më duket mua, i përmbahet asaj politike të konvergjencës – megjithëse është e qartë se nuk është plotësisht e kënaqur me rezultatet e saj të deritanishme. Këtë e vërteton edhe përforcimi i fundit i skuadrës amerikane për Ballkanin, ku tashmë ka edhe James Rubin”, kujton Jovanoviq.
Në kët intervistë, po ashtu ai thekson se Kosova nuk mund të jetë më aduti në kuvertën e politikës së jashtme të Serbisë, apo pikëmbështetja e strategjive anti-evropiane.
“Çdo fazë e re e ndeshjeve politike, apo përpjekje për të shmangur apo vonuar hapat e dakorduar në zgjidhjen e konfliktit të Kosovës, është gjithnjë e më pak efektive. Dhe mund të jetë gjithnjë e më e shtrenjtë, veçanërisht pasi Perëndimi e pa lojën që po luhet në Kosovë”, përfundon ai.
Intervista e plotë
The Geopost: Si i shihni reagimet në Serbi lidhur me rezultatin e zgjedhjeve presidenciale në Mal të Zi? U festua rënia e “diktatorit” Milo Gjukanoviq dhe fitorja e Jakov Millatoviqit të mbështetur nga Vojsllav Sheshelj, Milorad Dodik dhe Aleksandar Vuçiq. Duket se rezultati i kësaj “beteje” te fqinjët më shumë se çdo gjë tjetër bashkoi pushtetin dhe opozitën serbe?
U festua rënia e Gjukanoviqit, e dëshiruar dhe e kërkuar prej 17 vitesh, që nga dita kur ai e nxori Podgoricën nga kontrolli politik i Beogradit. Dhe ata e mbuluan, shtypën dhe heshtën pakënaqësinë që favoritët e tyre u mundën dhe u eliminuan që në raundin e parë të zgjedhjeve dhe u detyruan të mbështesin fituesin Milatoviq, i cili të paktën zyrtarisht pranoi orientimin e politikës së jashtme euroatlantike të Malit të Zi, me shpresën se do të kishte një mundësi që ajo të shkatërrohet në vazhdim.
The Geopost: Para zgjedhjeve parlamentare të 11 qershorit, a mund të presim një ndikim hibrid të hapur dhe më të fortë të Serbisë dhe rrjedhimisht Rusisë në Malin e Zi?
Po, por më mirë do ta shihja si një fuqizim të mëtejshëm të ndikimit malinj dhe gjithnjë e më operativ të Rusisë. Rusia nuk e ka fituar ende hyrjen në detin malazez. Kumbori është ende një resort turistik dhe jo një resort ushtarak.
Dhe Beogradi nuk e ka refuzuar zyrtarisht vendosmërinë e tij për të qenë pjesë e BE-së – ende mendohet se mund të hyjë atje me të ashtuquajturën “Bota Serbe”, e cila me gjithatë dëshiron të zhvillohet sipas modelit rus.
Me largimin e Gjukanoviqit nga posti i presidentit të Malit të Zi dhe kreut të DPS-së, më duket se Mali i Zi mund të pasohet nga një rënie edhe më e madhe e imunitetit ndaj këtij lloji të ndikimit rus.
Pikërisht në këtë duhet kërkuar motivin kryesor për të cilin Millatoviqin e kanë përkrahur eksponentët e hapur e këtij ndikimi rus ne rrethin e dytë të zgjedhjeve presidenciale.
Forcimi i mëtejshëm i atij ndikimi rus dhe prania e Moskës, nga njëra anë, do të çojë drejtpërdrejt në desktruktivitetin dhe shkatërrimin e mëtejshëm të identitetit real euroatlantik, ndërsa në Serbi as që do të kujtohen për emrin e tij.
The Geopost: Me fitoren e Millatoviqit, a bëhet Mali i Zi një përfaqësues i Rusisë brenda NATO-s. Lidhur me këtë, dhe ka të bëjë me sigurinë e të gjithë rajonit, a është pothuajse e padukshme prania aktuale e NATO-s në Bosnje dhe Hercegovinë?
Një pamje e tillë e pozicionit të NATO-s dhe Amerikës në Bosnjë e Hercegovinë transmetohet mbi të gjitha qarqet nacionaliste nga Republika Srpska, si në pushtet ashtu edhe në opozitë.
Në të njëjtën kohë, ata harrojnë se nuk do të ishte Republika Srpska e tyre dhe as Bosnje-Hercegovina pa NATO-n dhe SHBA-në.
Kam frikë se Dodik dhe elita politike atje, e cila nuk është e tillë, nuk mund të ndryshojë asgjë rrënjësisht.
Pavarësisht se nuk i turpërohet asgjëje, gjë që e vë në dukje edhe vetë. Por është një mënyrë reagimi apo hapjeje e një boshllëku që tashmë është parë, vetëm se tani do të ishte në interpretimin e pasardhësve, trashëgimtarëve të atyre që tashmë janë gjykuar për to në Hagë.
The Geopost: Po për Malin e Zi?
Kur bëhet fjalë për Malin e Zi, në fushën e sigurisë së NATO-s, ai tashmë ka ngecur mjaftueshëm në dy vitet e fundit. Megjithatë, çështja është se NATO ka mekanizma të mirë sigurie për t’u mbrojtur nga kjo. Dhe gjithashtu midis proxyive rusë, ndër të cilët MZ nuk është i vetmi, ai mund të ndalohet me sukses në këtë kuptim.
Edhe sikur z. Milatoviq vetëm të fillonte të hekuroste njollat që iu bënë atij personalisht, ai do të shënonte pikë të mëdha në Bruksel dhe me NATO-n, sigurisht. Por nga ana tjetër, do të rritej edhe më shumë, më duket, zemërimi i fshehur i Moskës, por edhe i Beogradit joevropian, se favoritët e tyre të vërtetë në Mal të Zi nuk i fituan në fakt këto zgjedhje.
Lëvizje të tilla do të dëmtonin “martesën e interesit” që lëvizja e Millatoviqit bëri me ta për të fituar Millo Gjukanoviqin – dhe e cila, pas deklaratave të fundit të presidentit të sapozgjedhur, u gjend në një tundim serioz, të cilit tani po i khehet me një kërcënim.
Geopost: Serbia jo vetëm që nuk e harmonizoi politikën e sanksioneve kundër Rusisë me pjesën tjetër të botës, por nuk nënshkroi as nismën e fundit të vendeve anëtare të OKB-së për të dënuar rrëmbimin e fëmijëve ukrainas nga Rusia. Megjithatë, jo rrallëherë mund të dëgjojmë shprehje mirënjohjeje ndaj Beogradit për “mbështetje” nga zyrtarë amerikanë.
Fatkeqësisht keni të drejtë dhe kjo nuk mund të përfundojë mirë. Sepse tani një lloj justifikimi për mosfutjen e sanksioneve është kthyer në krenari dhe mburrje – se kështu veprohet dhe se nuk është bërë deri më tani. Kjo mund të ketë pasoja të rrezikshme për Serbinë si në politikën e jashtme ashtu edhe në atë të brendshmen.
Dhe mungesa e Serbisë në dënimin e rrëmbimit të fëmijëve në Ukrainë është thjesht e trishtueshme.
Në këtë kontekst, zia publike për Milicën e vogël në Batajnicë, e cila u vra në bombardimin në vitin 1999, tani po zbardh johumanitetin e vet, sepse ajo i shërben kryesisht qëllimit të mbajtjes dhe inkurajimit të përsëritur të diskursit dhe qëndrimeve politike anti-perëndimore dhe anti-amerikane.
Kur nuk ishte e rëndësishme që edhe 24 vjet pas përfundimit të aksionit ushtarak të NATO-s, të renditeshin të gjitha viktimat civile të asaj lufte, nga ky këndvështrim as që mund të pritej rrëmbimi dhe dëbimi i detyruar i fëmijëve të sotëm.
The Geopost: Në përgjithësi, si e shihni politikën e SHBA-së ndaj rajonit? Administrata Biden duket se po bën gjithçka që mundet për të qetësuar akterët pro-rusë në rajon në kurriz të aktorëve të vërtetë properëndimorë.
Po, vlerësime të tilla si në pyetjen tuaj nuk janë të rralla, ato janë të shpeshta. Por, dua t’ju kujtoj, nëse ju kujtohet janari i vitit 2022, dy institute të shquara amerikane, Joseph Hopkins dhe Woodrow Wilson, formuluan një propozim për zhvillimin e politikës për zonën e brishtë të Ballkanit. Dhe më pas ia rekomanduan Bidenit dhe Departamentit të Shtetit.
Kjo politikë e propozuar mund të quhet shkurt, politika e konvergjencës, një dokument që ka rreth 60 faqe. Në të njëjtën kohë, mendohej dhe mendohet se do të çojë në konvergjencën e nevojshme të forcave kundërshtare në rajon, dhe nga ana tjetër, në divergjencën e rajonit dhe veçanërisht të Serbisë nga Rusia.
Kjo u publikua më pak se një muaj pas fillimit të agresionit rus dhe vendosmërisë së Kremlinit për të zgjidhur problemet e tij të politikës së jashtme, dhe tani shohim edhe ato të brendshme, me agresion dhe detyrim.
Amerika, megjithatë, më duket se ende i përmbahet asaj politike të konvergjencës – megjithëse është e qartë se ajo nuk është plotësisht e kënaqur me rezultatet e saj të deritanishme.
Këtë e vërteton edhe përforcimi i fundit i skuadrës amerikane për Ballkanin, ku tashmë është shtuar edhe James Ruben.
Amerikanët nuk kanë pasur kurrë një ekip këtu në Ballkan që i kupton kushtet këtushme në terren deri në atë masë, si në aspektin e qeverisë ashtu edhe të opozitës, e cila ende nuk po gjindet. Ndoshta do të sqarohet më vonë se pse lëvizjet e tyre ishin të tilla që ndonjëherë në mënyrë mjaft të arsyeshme shkaktonin pakënaqësi.
Unë gjithashtu shpresoj se ata do të arrijnë qëllimin e konvergjencës në rajonin e Ballkanit Perëndimor – kalimin e tij demokratik nga bota ruse në atë perëndimore.
Nëse devijojnë në këto përpjekje, nuk do të jetë e tmerrshme për ta, por për të gjithë ata që ende shpresojnë në atë tranzicion dhe atë konvergjencë.
The Geopost: Lista Serbe njoftoi se nuk do të marrë pjesë në zgjedhjet e prillit në Kosovë. A mund të presim tensione të reja në veri të Kosovës si një mënyrë që Vuçiq të shmangë zbatimin e marrëveshjes franko-gjermane?
Kosova është në fakt në qendër të planit të konvergjencës amerikane për të cilin fola pak më parë.
Dhe i gjithë plani në fakt ishte që të parandalohej që Kosova të përdoret si siguresë kryesore apo ndërprerës kryesor për ripërtëritjen e konfliktit në Ballkanin Perëndimor. Se Kosova në asnjë kuptim nuk mund të jetë më karta apo aduti kryesor në kuvertën e politikës së jashtme të Serbisë apo përndryshe një bastion dhe mbështetje i strategjive antievropiane që janë shumë prezente, të dukshme dhe shumë të forta në Serbi.
Lista serbe nuk e kuptoi këtë, u largua nga institucionet dhe që tani duket se as ata dhe as ata që ndikuan tek ajo, nuk e kanë kuptuar këtë. Në këtë kuptim, incidentet e mëtejshme që pasuan pas kësaj nuk janë befasi, duke përfshirë këto kërcënime nervore për një kryengritje në veri të Kosovës. Prandaj, nëse shkoni kundër planit franko-gjerman, do të jetë edhe më keq për serbët në Kosovë dhe për zhvillimin dhe synimet demokratike të Serbisë.
Kur është fjala për listën serbe, nuk jam i sigurt se Vuçiq ka aq supremaci ndaj politikanëve nga veriu i Kosovës sa supozohet dhe aq sa i atribuohet atij, aq më tepër që interesat e tyre janë edhe private dhe nuk janë gjithmonë në shërbim të interesave të Serbisë.
Në të njëjtën kohë, çdo fazë e re e mblesërisë politike, apo përpjekjeve për të shmangur apo vonuar hapat e dakorduar në zgjidhjen e konfliktit të Kosovës, është gjithnjë e më pak efektive. Dhe mund të jetë gjithnjë e më e shtrenjtë, veçanërisht pasi Perëndimi e pa mirë lojën që po luhej në Kosovë, transmeton Gazeta FAKTI.