Udhëheqësit e BE-së kanë grumbulluar telashe për të ardhmen. Në thelb, ata po e ftojnë Maqedoninë e Veriut të bashkohet, por thonë se kjo nuk do të ndodhë nëse nuk përmbush një sërë kërkesash rigoroze të paraqitura nga Bullgaria, fqinji i saj. Këto kanë të bëjnë kryesisht me gjuhën, identitetin kombëtar dhe historinë.
Redaktor për Evropën i Financial Times
Në vitin 1971, punonjësit e CIA-s shkruan një dokument prej 12 faqesh të titulluar “Sindroma Maqedonase”. I publikuar 40 vite më vonë ai i reziston kohës si një analizë e qartë e një prej mosmarrëveshjeve më të vështira historike të Evropës Juglindore. Autorët e saj mund të mos habiten kur të mësojnë se, pavarësisht nga konteksti i ndryshëm gjeopolitik i kohës sonë, tensionet mbi identitetin maqedonas të diskutuara në dokumentin e agjencisë së inteligjencës amerikane mbeten të pazgjidhura sot si gjysmë shekulli më parë.
Për këto arsye, është e parakohshme të festohet fillimi i procesit negociues përmes të cilit Maqedonia e Veriut – dhe Shqipëria – mund të bashkohen në parim në bllok.
Sigurisht, çdo përparim duket më i mirë se asgjë.
Maqedonia e Veriut u emërua kandidate për anëtarësim në BE në vitin 2005, me emrin Ish-Republika Jugosllave e Maqedonisë.
Shqipëria ka statusin e kandidatit që nga viti 2014.
Thjesht t’i afrosh një centimetër më afër anëtarësimit në BE është më mirë sesa t’i lëmë të lëngojnë pafundësisht në paradhomë.
Megjithatë, kushtet e pazakonta të lidhura me rrugën e Maqedonisë së Veriut në BE shkaktojnë shqetësim.
Me guxim, liderët evropianë iu përgjigjën sulmit të Rusisë ndaj Ukrainës duke i dhënë statusin e kandidatit muajin e kaluar Ukrainës dhe Moldavisë.
Ata gjithashtu përshpejtuan procesin për Maqedoninë e Veriut dhe Shqipërinë, në mënyrë që ata të mos shihen se neglizhojnë shtetet e Ballkanit Perëndimor që kanë trokitur në derë për pjesën më të madhe të këtij shekulli.
Por në nxitimin e tyre për të bërë gjënë e duhur, udhëheqësit e BE-së kanë grumbulluar telashe për të ardhmen.
Në thelb, ata po e ftojnë Maqedoninë e Veriut të bashkohet, por thonë se kjo nuk do të ndodhë nëse nuk përmbush një sërë kërkesash rigoroze të paraqitura nga Bullgaria, fqinji i saj.
Këto kanë të bëjnë kryesisht me gjuhën, identitetin kombëtar dhe historinë.
Në çdo hap të bisedimeve të hyrjes, Bullgaria ka fuqinë t’i ndalojë ose t’i vonojë ato duke deklaruar se Maqedonia e Veriut po i shmang detyrimet e saj.
Kushtet e Bullgarisë shkojnë shumë përtej kritereve formale të pranimit në BE.
Këto të fundit kanë të bëjnë kryesisht me përmbushjen e standardeve të BE-së për një ekonomi dhe demokraci të tregut të lirë dhe përfshirjen e legjislacionit të BE-së në legjislacionin kombëtar.
Për t’u bashkuar me BE-në, asnjë kandidat i mëparshëm nuk është detyruar ndonjëherë t’i nënshtrohet kërkesave të një vendi tjetër për çështje të tilla si interpretimet e historisë që nuk mund të kenë kurrë një përgjigje të përhershme dhe të vendosur.
Por Bullgaria është në BE, pasi është anëtarësuar në vitin 2007, dhe Maqedonia e Veriut është një kërkues.
E vërteta e pakëndshme është se Sofia ‘ka pushtetin’.
Duke miratuar qëndrimin e Bullgarisë, BE – e cila mendonte se ishte e vetmja mënyrë për të ecur përpara – jo vetëm që e ka hequr veten si një arbitër të paanshëm midis dy vendeve, por ka bërë të mundur që pengesa të ngjashme të përballen me vende të tjera të Ballkanit Perëndimor.
Për shembull, një mosmarrëveshje u ndez këtë muaj midis Kroacisë, e cila është në BE, dhe Serbisë, e cila është kandidate, për një vizitë të planifikuar nga presidenti Aleksandar Vuçiç.
Po sikur një ditë Kroacia të ndiqte shembullin e Bullgarisë dhe të kërkonte që Serbia të pranonte një lexim kroat të historisë së Jugosllavisë të shekullit të XX-të?
Në mbrojtje të BE-së, parlamenti i Maqedonisë së Veriut miratoi javën e kaluar një protokoll që përfshin kushtet e Bullgarisë.
Por kjo është vetëm gjysma e historisë.
Sofja këmbëngul se fqinji i saj duhet të ndryshojë kushtetutën për t’i dhënë status zyrtar pakicës bullgare në Maqedoninë e Veriut.
Kjo do të kërkojë një shumicë prej dy të tretash në parlament, e cila aktualisht duket një perspektivë e largët.
Problemi i pakicave përmbledh qasjen e njëanshme të BE-së.
Maqedonia e Veriut do të duhet të amendojë kushtetutën e saj, por Bullgaria nuk është e detyruar të mbrojë të drejtat e pakicës së saj maqedonase, pavarësisht vendimeve të shumta nga Gjykata Evropiane për të Drejtat e Njeriut në mbështetje të këtij komuniteti.
Që nga ngritja e ndërgjegjes moderne kombëtare maqedonase në shekujt XIX dhe XX, Bullgaria ka luftuar me vetë konceptin e një kombësie të veçantë maqedonase.
Kur Jugosllavia u shpërbë në vitet 1990, Bullgaria ishte vendi i parë që njohu shtetin e ri maqedonas.
Por ajo nuk e njeh gjuhën maqedonase, duke e konsideruar atë si një degë të bullgarishtes.
Dokumenti i CIA-s i vitit 1971 vërejti: Sofia pretendon se të gjithë maqedonasit janë vërtet bullgarë etnikë të shkëputur nga atdheu”.
Në Maqedoninë e Veriut, disa nacionalistë padyshim tingëllojnë sikur po bëjnë pretendime territoriale ose kulturore ndaj fqinjëve të tyre.
Kjo është arsyeja pse ishte jetike që vendi të zgjidhte mosmarrëveshjet e tij me Greqinë në marrëveshjen e Prespës 2018.
Megjithatë, duke treguar favore ndaj Bullgarisë ndaj Maqedonisë së Veriut, BE-ja mund të ketë prishur planet në projektin e zgjerimit të Ballkanit që pretendon se e mbështet.