SKOCIA DHE IRLANDA E VERIUT MUND TË KËRKOJNË PAVARËSINË
Një katastrofë e udhëhequr nga Anglia i ka inkurajuar të tjerët të dalin nga Unioni Europian.
Njëqind vjet më parë, Irlanda e Veriut u krijua, dhe bashkë me të edhe forma aktuale e Mbretërisë së Bashkuar.
Kjo formë e njohur i ka mbijetuar Luftës së Dytë Botërore, Problemeve dhe jo më pak se tre referendumeve mbi statusin politik të Skocisë.
Por mund të mos i mbijetojë Brexit, i cili ka përzier besnikëritë politike dhe ka rindezur separatizmin në Skoci dhe Irlandën e Veriut. Sot, Brexit ka krijuar një stres të paparë në lidhjet tashmë të paqarta midis katër vendeve përbërëse të Mbretërisë së Bashkuar, duke e vënë në dyshim të ardhmen e unionit.
Kërcënimi më i rëndë dhe më i menjëhershëm vjen nga Skocia, e cila kryesoi një referendum për pavarësi në 2014, por mund të mbajë një të dytë së shpejti, falë forcës së Partisë Kombëtare Skoceze (SNP). Partia aktualisht mban 47 nga 59 vendet e Skocisë në Westminsterdhe 61 të tjera (katër më pak se një shumicë) në Holyrood. I tronditur nga pasojat nga Brexit, SNP parashikohet të fitojë një shumicë të plotë në zgjedhjet e këtij viti në Parlamentin Skocez, duke pretenduar një mandat për një referendum të dytë të pavarësisë në proces. Gjasat e mëdha për një shumicë të SNP-së në Parlamentin e devijuar të Skocisë duhet të shqetësojnë anëtarët e unionit; hera e fundit ndodhi në 2011, pas një referendumi për pavarësi vetëm tre vjet më vonë.
Sigurisht, çdo referendum i dytë i pavarësisë do të duhet të kalojë përmes Westminster, ku Kryeministri Boris Johnson ka premtuar të “kthejë tek dërguesi” çdo kërkesë për të mbajtur një të tillë. Por kjo së shpejti mund të ndryshojë. Zgjedhjet e ardhshme të përgjithshme të Britanisë janë planifikuar për në vitin 2024 dhe me gjasë as laburistët dhe as konservatorët nuk fitojnë shumicën, SNP do të luajë rolin e mbretit. Çmimi i tyre do të jetë një referendum i dytë për pavarësinë.
Udhëheqësi i laburistëve, Keir Starmer ka përjashtuar çdo koalicion të Laburist-SNP, por llogaria e tij mund të ndryshojë pasi të përballesh me perspektivën e një qeverie të pestë konservatore radhazi. Johnson i konservatorëve, gjithashtu ka përjashtuar çdo koalicion Konservator-SNP, i vetëdijshëm se kjo mund të çojë në largimin e Skocisë. Por Johnson një opportunist i famshëm i ka zhgënjyer unionistët më parë, dhe nuk përjashtohet mundësia që ai përsëri mund të mbijetojë në politik.
Ajo që është e qartë është se, qoftë pas një përmbysjeje të fortë në zgjedhjet e këtij viti për Parlamentin Skocez apo pas bisedimeve të koalicionit në Westminster, SNP është në kohën e duhur për të marrë referendumin e saj të dytë.
Dhe këtë herë, ka të gjitha arsyet për të besuar se ata do ta fitojnë atë. Sondazhet kanë treguar shumicë të qëndrueshme në favor të pavarësisë.
SNP ka parë vlerësimet e miratimit të tij duke u ngritur lart mbi trajtimin e saj të COVID-19. Dhe argumenti më efektiv i vendosur kundër pavarësisë në 2014–ën ishte se shkëputja do të rrezikonte vendin e Skocisë në BE – tani është i pavlefshëm. Për më tepër, referendumi i fundit zbuloi pabarazi të thella në moshë që duhet të shqetësojnë unionistët; 67.1 përqind e atyre mbi 70 votuan për të qëndruar në union, ndërsa 62.2 përqind e atyre të moshës 25-29 votuan për të lënë atë. Me fjalë të tjera, brezi i vjetër, që mbetet pro unionit po zëvendësohet nga një që është edhe më i hapur për pavarësi dhe më i prirur për të siguruar vendin e Skocisë përsëri në BE.
Enklava e Irlandës së Veriut u formua 100 vjet më parë, kur protestantët – me shumicë dërrmuese unioniste – kaluan më katolikët. Por shumica e tyre që atëherë është zhdukur. Regjistrimi i vitit 2011 pa Protestantët të binin nën 50 përqind të popullsisë për herë të pare. Këto ndryshime demografike u bënë të dukshme në zgjedhjet e përgjithshme të Mbretërisë së Bashkuar të vitit 2019, kur partitë nacionaliste (të cilët kërkojnë të ribashkohen me Republikën e Irlandës) fituan më shumë vende sesa ato unionist. Sondazhi, gjithashtu, ka treguar mbështetje në rritje për ribashkimin, duke përfshirë një sondazh historik të vitit 2019 që tregoi një shumicë në favor të largimit nga Britania e Madhe.
Sidoqoftë, është Brexit ajo që ka ringjallur çështjen e statusit politik të Irlandës së Veriut duke e sjellë atë në bashkim më të afërt me Republikën. Në shumë mënyra, Brexit e ka sjellë Irlandën e Veriut më afër Dublinit sesa Londrën; mallrat që udhëtojnë nga Irlanda e Veriut në Republikë nuk përballen me asnjë pengesë doganore, ndërsa që nga Brexit ato që udhëtojnë nga Irlanda e Veriut në pjesën tjetër të Britanisë tani duhet të paguajnë një kosto.
Kombinimi i fuqishëm i ndryshimit të demografisë, Brexit dhe famës së re të Sinn Fein në jug të kufirit do të thotë se çështja e bashkimit irlandez do të jetë me rëndësi të lartë në dekadën e ardhshme.
Të marra së bashku, kërcënimet e dyfishta të Irlandës së Veriut dhe Skocisë paraqesin një rrezik të paparë për formën aktuale të MB.
Dhe nëse të dy do ta linin atë, nuk është çudi që Uellsi mund t’i ndjekë po ashtu ata. Lidhjet midis Anglisë dhe Uellsit janë shumë më të forta, që datojnë që nga pushtimi Edëardian i Uellsit në shekullin e 13-të dhe përforcuan mbi tetë shekuj afërsi më të afërt ekonomike dhe gjeografike. Ndërsa Irlanda e Veriut ka shansin e ribashkimit me një ekonomi të fortë Irlandeze dhe Skocia shpreson të vazhdojë të korrë përfitimet e Naftës së Detit të Veriut, perspektivat ekonomike të Uellsit më vete nuk janë aq premtuese.
Por edhe në Uells, nacionalizmi ka një themel; një sondazh i fundit lidhi mbështetjen për pavarësinë me 23 përqind, dhe partia separatiste Uellsit Plaid Cymru (e cila tashmë mban katër vende në Westminster) tregoi një forcë të fshehtë politike me përfundimin e tyre të vendit të dytë në zgjedhjet Evropiane të 2019.
Perspektivat e tyre mund të rriten me ringjalljen e gjuhës vendase në Uells, e cila ka mbështetur një identitet kombëtar vendas, të dallueshëm nga ai i Britanisë.
Për më tepër, lëvizjet separatiste tentojnë të përforcojnë njëra-tjetrën dhe nacionalistët uellsianë pa dyshim do të ndiheshin të inkurajuar nëse homologët e tyre në Irlandën e Veriut ose Skocinë do të largoheshin nga Mbretëria e Bashkuar.
Ka arsye për të dyshuar se Mbretëria e Bashkuar do të shpërbëhet.
Çdo marrëveshje në fund të fundit varet nga vullneti i mirë i Westminster, dhe gatishmëria për të rrezikuar duke lënë gjithçka të shkojë.
Për shembull, në Irlandën e Veriut, Katolikët Irlandezë mund të votojnë për status quo-në për të ruajtur hyrjen e tyre në Shërbimin Kombëtar të Shëndetit të Britanisë, në krahasim me modelin Irlandez më të privatizuar.
Politikisht, Britania mund të mos jetë më pjesë e Evropës, por as nuk është imune nga rrymat që e riformojnë atë./ Foreign Policy