Samiti i Gjenevës, takimi i parë midis presidentit amerikan Ronald Regan dhe udhëheqësit komunist sovjetik, Mikail Gorbaçov, u mbajt në datat 19-20 nëntor 1985. Që të dy udhëheqësit, u takuan për të diskutuar kryesisht mbi garën e armatimeve që dominonte Luftën e Ftohtë, dhe mbi mundësinë e zvogëlimit të numrit të armëve bërthamore nga dy superfuqitë.
Byroja Politike e Partisë Komuniste të Bashkimit Sovjetik, e kishte zgjedhur Gorbaçovin si Sekretarin e saj të Përgjithshëm në mars të tij viti, pas vdekjes së Konstantin Çernjenkos. Ndërsa ishte anëtari më i ri i Byrosë Politike, Gorbaçov pati një qasje të re mbi shumë çështje, përfshirë edhe të ashtuqujturën “diplomaci bërthamore”.
Deri në atë moment, ushtria sovjetike ishte e fokusuar tërësisht në përgatitjen për të fituar një luftë të mundshme bërthamore, përmes një grumbullimi masiv armësh bërthamore. Por, Gorbaçov e përqafoi idenë e sigurisë së përbashkët.
Ky term, si një përgjigje ndaj shkatërrimit në masë, që do të sillte një luftë bërthamore, lindi nga politikat e liderëve evropianë, siç ishte edhe kancelari i Gjermanisë Perëndimore Vili Brand, që me ‘Ostpolitik’-ën e tij, tentoi të normalizonte marrëdhëniet midis vendit të tij dhe Evropës Lindore.
Parimi i sigurisë së përbashkët, pretendon se “vendet mund të gjejnë siguri, vetëm duke bashkëpunuar me konkurrentët e tyre, dhe jo duke u qasur kundër njëri-tjetrit”. Për Gorbaçovin, kjo do të thoshte të punonte me SHBA-në, për reduktimin e dyanshëm të numrit të armëve bërthamore.
Në fjalimin e tij në Kongresin e 27-të Partisë Komuniste sovjetike, Gorbaçov deklaroi ndër të tjera:”Siguria reale, garantohet jo nga niveli më i lartë i mundshëm i armëve, por nga niveli më i ulët i mundshëm i ekuilibrit strategjik, prandaj është thelbësore të përjashtohen tërësisht armët bërthamore, dhe llojet e tjera të armëve të shkatërrimit në masë”.
Ashtu si Gorbaçovi, edhe Ronald Regani hoqi dorë nga dogmat e mëparshme të politikës së jashtme amerikane të Luftës së Ftohtë. Ai e kritikoi politikën e detantës, që kishte karakterizuar marrëdhëniet midis dy superfuqive në vitet 1970. Për Reganin, detanta nënkuptonte se Bashkimi Sovjetik “kishte fituar një legjitimitet gjeopolitik, ideologjik, ekonomik dhe moral të barabartë me Shtetet e Bashkuara”.
Presidenti amerikan e kundërshtoi këtë qasje, për shkak të sistemit jodemokratik dhe tendencave totalitare të Moskës. Ai e etiketoi në vitin 1983 Bashkimin Sovjetik si një “perandori të së keqes. Ndërkohë Regan e hodhi poshtë konceptin e vjetër të shkatërrimit të sigurtë reciprokt (MAD).
Kjo doktrinë thoshte, se për dy vende me rezerva të mëdha bërthamore, nëse njëra prej tyre niste një sulm, pala tjetër do të hakmerrej. Në fund,lufta bërthamore, do të asgjësonte plotësisht që të dyja vendet. Duke e ditur këtë, që të dyja palët do të shmangnin një sulm të parë bërthamor.
Në Gjenevë, të dy udhëheqësit ndërtuan shumë shpejt një raport miqësor midis tyre. Edhe pse në ndonjë moment debatuan ashpër, për një çështje ndërkombëtare të një rëndësie kaq të madhe. Gorbaçov i la një përshtypje të mirë Reganit. Takimi i parë i dy liderëve, ku ishin të pranishëm vetëm përkthyesit, u zhvillua në mëngjesin e 19 nëntorit 1985. Në deklaratat paraprake, që të dy thanë se ishin shpresëplotë për të bashkëpunuar, dhe për siguruar paqen në të ardhmen.
Më pas, Regan dhe Gorbaçov u bashkuan me delegacionet e tyre. Gorbaçovi foli i pari, duke nënvizuar sërish rëndësinë e bashkëpunimit dhe sigurisë së përbashkët. Regan e kundërshtoi, duke argumentuar se BRSS nuk i kishte dhënë Shteteve të Bashkuara shumë arsye për t’i besuar, me retorikën e tij për një “shtet komunist mbarëbotëror”.
Nga ana tjetër, ai tha se SHBA-ja ishte “e gatshme të përpiqej t’i përgjigjej shqetësimeve sovjetike, nëse këta të fundit do të ishin të gatshëm të përgjigjeshin”. Pastaj Regan propozoi Nismën e Mbrotjes Strategjike (SDI), duke propozuar që dy superfuqitë të kishin një sistem mbrojtës të përbashkët.
Reagan mohoi pretendimet se Uashingtoni po synonte të fitonte avantazhin e goditjes së parë.
Ai argumentoi se SDI mund t’i mbronte që të dyja shtetet, nga një palë e tretë e pajisur me armë bërthamore. Pas pushimit të drekës, Gorbaçov e hodhi poshtë pretendimin e Reganit për Bashkimin Sovjetik si një “perandori të së keqes”.
Ai shprehu shqetësimin se SDI mund të çonte në një garë armatimesh në hapësirë. Në këto kushte, ai u shpreh i gatshëm të negocionte për zvogëlimin e armëve ofensive, vetëm nëse Regan e braktiste SDI. Regan e refuzoi këtë, me arsyetimin se teknologjia SDI, nuk duhet të konsiderohej një “armë e hapësirës”.
Në këtë pikë, palët u futën në një ngërç që vazhdoi ditën e dytë të bisedimeve. Megjithë mungesën e një përparimi të dukshëm mbi arsenalin bërthamor, Samiti i Gjenevës ishte një pikë kthese në marrëdhëniet amerikano-sovjetike. Ky ndryshim historik, i dedikohet kryesisht lidhjes personale midis 2 liderve./
burimi:
https://www.atomicheritage.org/history/reagan-and-gorbachev-geneva-summit