Tetorin e kaluar, me Ballkanin e pazgjidhur dhe çadrat e vjetra të diplomacisë amerikane që ndaheshin, administrata Trump çoi një të dërguar të ri për t’u përpjekur për të zgjidhur një nga mosmarrëveshjet territoriale më të gjata të Evropës: ngërçin prej dy dekadash midis Serbisë dhe Kosovës.
Lëvizja ishte e jo e zakontë. Departamenti i Shtetit tashmë kishte një të dërguar të veçantë për rajonin, dhe emisari i ri i Presidentit Trump, Richard Grenell, ishte gjithashtu ambasador në Gjermani, ku stili i tij i brishtë dhe përqafimi i figurave të krahut të djathtë u prish me normat diplomatike, shkruhet në artikullin e “New York Times”.
Shumë kohë, Z. Grenell ofendoi dhe tjetërsoi diplomatët evropianë që kishin punuar shumë për Kosovën për vite me rradhë. Ata e akuzuan atë për injorimin e iniciativave të tyre më të evoluara të paqes, për minimin e demokracisë në Kosovë dhe se bëri një sy qorr ndaj autoritarizmit në Serbi, një aleate e Rusisë.
“Unë dyshoj shumë se në këtë mënyrë mund të zgjidhet vërtetë një çështje si ajo e Kosovës, në mënyrën se si po gjykohet nga Grenell”, tha Wolfgang Petritsch, një ish-i dërguar i Bashkimit Evropian në Kosovë. Emërimi ka qenë “shumë i dëmshëm për zgjidhjen e çështjes së Kosovës,” shtoi ai. “Me Grenell, ka vetëm konfuzion.”
Në fillim të këtij viti, Presidenti Trump emëroi zotin Grenell drejtor në detyrë të inteligjencës kombëtare, megjithëse Z. Grenell i mungonte ekspertiza në inteligjencë dhe kishte një reputacion si një luftëtar partizan, duke marrë përsipër atë që supozohet të jetë një punë jopartizane.
Grenell ende shpreson të sigurojë një fitore diplomatike në Ballkan para zgjedhjeve të një Presidenti me arritje të pakëta (Trump) në nëntor. Javën e kaluar, disa ditë para një zgjedhjeje shumë të diskutueshme serbe të dielën, Z. Grenell njoftoi në “Twitter” një takim befasues midis presidentit kosovar, Hashim Thaçi dhe homologut të tij
serb, Aleksandar Vuçiç, në Shtëpinë e Bardhë më 27 qershor.
1. Grenell tha se ai kishte për qëllim takimin si një ushtrim i ndërtimit të besimit, i kufizuar tani për
çështjet e tregtisë, që mund të ofrojnë një platformë për bisedimet e paqes më vonë gjatë vitit.
Mbrojtësit e tij, si demokratët, ashtu edhe republikanët, thonë se përpara se Z. Grenell të
përfshihej, negociatat s’po shkonin askund dhe ata i besuan atij duke i shtyrë të dy palët më afër
një marrëveshjeje.
Kritikët shqetësohen se një vizitë në Shtëpinë e Bardhë shpërblen dy burra, kundërshtarët e të cilëve
i akuzojnë ata për minimin e institucioneve demokratike dhe se strategjia thjesht nuk do të
funksionojë, shkruan New York Times, raporton Politiko.al.
Më parë pjesë e Serbisë, Kosova fitoi autonominë pas një fushate të bombardimeve të NATO-s në 1999 që synonte të mbronte popullsinë kryesisht myslimane të Kosovës nga spastrimet etnike. Por Serbia kurrë nuk e ka njohur sovranitetin e Kosovës. Deri kohët e fundit, administratat republikane dhe demokrate ishin në mënyrë të ngjashme të palëkundura për të garantuar sigurinë e Kosovës dhe bashkëpunuan ngushtë me aleatët evropianë për ta bërë këtë.
Por nën presidencën e zotit Trump, bashkëpunimi me partnerët evropianë ka avulluar; Samiti i Shtëpisë së Bardhë javën e ardhshme u organizua pa u këshilluar me Bashkimin Evropian. Z. Grenell është përpjekur të zgjidhë mosmarrëveshjen duke pyetur pak zotin Vuçiç, një aleat rus, ndërsa rrit presionin mbi Kosovën dhe zgjeroi çarjet e saj të brendshme.
“Ne kemi harruar se kush është klienti ynë”, tha David L. Phillips, një ekspert i Ballkanit dhe këshilltar i Departamentit të Shtetit gjatë luftës në Kosovë. “Nuk është Serbia, por Kosova, një vend që ne kemi ndihmuar në lindjen, administrimin dhe mbrojtjen e tij.”
Kthimi pas i Serbisë në demokraci dëshmohet nga zgjedhjet parlamentare të së dielës, të cilat partia e Presidentit Vuçiç pritet t’i fitojë me një lum votash, sepse shumica e partive të opozitës kanë bojkotuar votimin për të protestuar ndaj politikave autokratike të Z. Vuçiç. Administrata Trump shpreson se një fitore do t’i japë hapësirë frymëmarrjeje Z. Vuçiç për të adresuar tensionet me Kosovën.
“Zgjedhjet nuk janë një garë, kaq është e qartë”, tha Marko Savkovic, drejtor i programit për Forumin e Sigurisë në Beograd, një konferencë vjetore e politikës në Serbi. Por pas zgjedhjeve, “ka shpresë se do të ketë vrull,” tha ai. “Por vrulli ku? Askush nuk e di.”Pjesa më e madhe e presionit amerikan është bërë mbi Kosovën, jo Serbinë.
Për ta detyruar Kosovën të heqë tarifat për mallrat serbe, të cilat Serbia i quante pengesë për dialog, z. Grenell kërcënoi të tërhiqte mbështetjen e Amerikës për Kosovën. Pastaj në mars, SHBA ngriu 50 milionë dollarë ndihmë për Kosovën. Në të njëjtën javë, republikanët e shquar sugjeruan tërheqjen e trupave amerikane nga Kosova. Këto ndërhyrje acaruan tensionet midis z. Thaçi, presidentit dhe Albin Kurtit, kryeministër në atë kohë, duke shkaktuar një krizë kushtetuese dhe zëvendësimin e qeverisë së Z. Kurti me një më afër Z. Thaçi.
“Kosova kurrë nuk ka parë një diplomat të tillë si Grenell”, tha Brikena Hoxha, drejtoreshë e Iniciativës Kosovare të Stabilitetit, një grup kërkimesh. “Stili i Grenell është më shumë si ngacmim sesa negociim.”
Në të kundërt, administrata Trump tha pak për fushatën e Serbisë për të bllokuar anëtarësimin e Kosovës në organizata ndërkombëtare dhe i injoroi tendosjet që zoti Vuçiç i ka vendosur demokracisë serbe.
“Ftesa e Z. Vuçiç në Shtëpinë e Bardhë do të thotë se ai “nënkupton mbështetje për metodat e tij autokratike”, tha Dragan Djilas, një politikan kryesor i opozitës.
Zyrtarët serbë, përfshirë zotin Vuçiç, nuk iu përgjigjën kërkesave për koment. Z. Grenell gjithashtu nuk do të komentonte dhe as ndonjë zyrtar tjetër amerikan. Z. Grenell kishte treguar pak interes për rajonin, përveç dy takimeve në Berlin me z. Thaçi. Por, ai u tha bashkëpunëtorëve se e kishte kërkuar postin pjesërisht, sepse ai besonte se përpjekjet evropiane të ndërmjetësimit kishin qenë të pasakta, duke krijuar vakum.
Edhe para se z. Grenell të bëhej pjesë e skuadrës, administrata Trump ishte larguar nga politika e kaluar e SHBA. Për vite me radhë, amerikanët kishin kundërshtuar rivlerësimin e saj, në rast se një riemërim në vijat etnike rindërtonte konfliktet e viteve 1990.
Por, në vitin 2018, Departamenti i Shtetit ndryshoi kursin, pasi një ish-zyrtar amerikan tha se duhej një vendim i brendshëm për të qenë më i sigurt në vende si Ballkani, për të shmangur ndikimin e fuqive rivale si Rusia dhe Kina.
Ky ndryshim u bë në koordinim të pjesshëm me zyrtarë të Bashkimit Evropian, teksa ky i fundit udhëhoqi përpjekjet e ndërmjetësimit në atë kohë. Prishja mes politikës amerikane dhe evropiane ndodhi plotësisht pas emërimit të z. Grenell, i cili mundi udhëheqjen e negociatave nga BE dhe organizoi samite e konferenca lajmesh pa përfshirjen e bllokut evropian.
Në fillim të këtij viti, z. Grenell ndërmjetësoi tri mini-marrëveshje, që ai i përshëndeti si një përparim në rivendosjen e lidhjeve mes Kosovës dhe Serbisë. Por, në realitet, të dy vendet nënshkruan tekste të ndara me formulime të ndryshme, sipas kopjeve të marra nga “The Times”.
Marrëveshjet nuk ishin zyrtare, por thjesht letra të qëllimshme, që kopjuan marrëveshje paraekzistuese të dërmjetësuara nga Bashkimi Evropian. Gjatë krizës së fundit politike në Kosovë, ambasada amerikane me anë të një postimi në Twitter u shpreh në mbështetje të procesit parlamentar, që çoi në rrëzimin e qeverisë, ndërsa Franca dhe Gjermania debatuan e ishin kundër nocionit.
Disa nga mbështetësit e z. Grenell thonë se z. Thaçi dhe homologu i tij serb, z. Vuçiç, janë duke fshehur ndërmjetësimin e një marrëveshje paqeje, duke vërtetuar qasjen amerikane. Megjithëse në mënyrë nominale janë figura kryesore, të dy presidentët kanë ndikim që tejkalon detyrat e tyre kushtetuese.
Në prapa-skena, ata kanë arritur një mirëkuptim për disa kushte të një traktati të ardhshëm, përfshirë idenë e rregullimit të kufijve të Kosovës, sipas katër ish zyrtarëve amerikanë që cituan njerëzit e përfshirë në negociata. Bisedimet u ndërprenë kur z. Kurti, në atë kohë kryeministër, pohoi se ai, e jo Thaçi, kishin të drejtën kushtetuese për të vendosur për çështjet politike.
Grenell foli kundër z. Kurti, i cili kishte frikë se mund të prishë çfarëdo momenti që z. Thaçi dhe z. Vuçiç kishin krijuar, tha James R. Hooper, një nga katër ish-zyrtarët amerikanë. Hooper, një ish ekspert i Ballkanit në Departamentin e Shtetit, tha se z. Grenell “e kupton se marrëveshja po mbyllet dhe ai dëshiron ta përfundojë atë, të ratifikohet dhe zbatohet.”
Grenell, z. Thaçi dhe z. Vuçiç mohojnë që një marrëveshje e madhe është afër, dhe Grenell thotë se shkëmbimet e territorit nuk janë tani në diskutim. Këtë javë, z. Vuçiç mohoi gjithashtu se ai ishte gati të njohë pavarësinë e Kosovës. “Kjo nuk do të jetë tani në listë,” tha ai. “Ne nuk do ta lejojmë këtë.”/ Burimi New York Times, përktheu dhe përshtati Politiko.al
https://www.nytimes.com/2020/06/20/world/europe/serbia-kosovo-peace-elections.html?searchResultPosition=1