Debatet politike nuk informojnë, por e deformojnë opinionin publik. Pra, në shumicën e rasteve të ftuarit jo vetëm se nuk janë ekspertë, por janë edhe të papërgatitur, prandaj edhe përfundojnë duke u bërë subjekte të kryetitujve skandalozë nëpër portale për mënyrën si sillen dhe për gjërat që i thonë gjatë emisioneve.
Nga Mehdi SEJDIU
Shpeshtësia dhe kohëzgjatja
Këto debate transmetohen mesatarisht tri-katër herë në javë, kryesisht ditëve të punës në kohën e shikueshmërisë më të madhe, pra rreth orës 20, dhe zgjasin diku 90 minuta. Këto dy fakte në vetvete shpalosin problemet kyçe të këtyre emisioneve: ato ndodhin shumë shpesh dhe për një kohë të stërzgjatur.
Asnjëri nga televizionet nuk ka kapacitete për të krijuar diçka cilësore kaq shpesh. Cili gazetar mund të përgatitet aq mirë saqë të bashkëbisedojë për tema tërësisht të ndryshme thuajse çdo ditë? Që ta bëjë këtë i duhet një ekip hulumtuesish që përgatisin gjithçka në prapaskenë, të cilët njohin fusha të ndryshme sociale, ekonomike, juridike e politike. Por kjo nuk ndodh — duket se moderatorët kanë vetëbesim të mjaftueshëm të flasin për çdo temë.
Krejt kjo sasi emisionesh vjen zakonisht në dëm të cilësisë; ato prodhojnë shumë orë bisedash, por ndodh ta shikosh një debat për dy orë dhe në fund nuk ke mësuar asgjë të re e informative dhe vetëm je irrituar e politizuar.
Mysafirët dhe temat
Të ftuarit rrallë janë ekspertë të fushës, dhe nuk ka thuajse fare llojllojshmëri. Shumica janë zyrtarë politikë, mendimet e të cilëve “riciklohen” prej emisionit në emision. Në shumë raste bile favorizohen persona që njihen nga publiku si figura kontraverse, vetëm për të krijuar bërtimë dhe konflikt. Për shembull, shpesh ftohen mysafirë si Dardan Molliqaj apo Milaim Zeka, të dy pa ndonjë përfshirje domethënëse në politikbërje duke qenë udhëheqës të partive politike me vetëm një deputet, respektivisht asnjë.
Ndërkaq temat zakonisht vijnë nga aktualiteti në vend, domethënë janë ditore. Politika ditore — edhe pse e ka rëndësinë e vet — ditën e nesërme bëhet e djeshme, e të pasnesërmen bëhet e pardjeshme. Prandaj edhe nëse i bojkoton të gjitha debatet për një javë apo një muaj, e vëren se shumëçka që është diskutuar tashmë është e kaluar dhe jo-relevante.
Konfrontimi në vend të argumentimit
Siç u përmend më herët, të ftuarit e njëjtë riciklohen në emisione, analistët e zyrtarët politikë thirren aq shpesh saqë kurrkush nuk ka me të vërtetë kohë për t’u përgaditur. Secili vjen me duar në xhepa për të folur për dy orë në televizion gjatë kohës së shikueshmërisë më të lartë.
Pra, në shumicën e rasteve të ftuarit jo vetëm se nuk janë ekspertë, por janë edhe të papërgatitur, prandaj edhe përfundojnë duke u bërë subjekte të kryetitujve skandalozë nëpër portale për mënyrën si sillen dhe për gjërat që i thonë gjatë emisioneve.
KËTO DEBATE JO RRALLË PËRMBAJNË MË
SHUMË AKUZA SESA ARGUMENTE.
Për më shumë, nuk është se analistët ndërrohen në bazë të temës; thuajse gjithnjë mbesin të njëjtit që ftohen me rrotacion — të ashtuquajturit “gjithologë” që brenda javës flasin në cilësi të epidemiologëve, psikiatërve dhe ekonomistëve. Sado të dijshëm e të aftë të jenë, nuk ka se si të jenë aq të përgatitur sa për të folur nga dy orë në televizion për secilën temë. Ajo çka ndodh zakonisht është që secila nga temat trajtohet sipërfaqësisht e jo në thelb, pra edhe nëse debati është i mirë, mbetet i cekët për nga përmbajtja.
Ku janë gratë?
Jo rrallë në këto emisione janë nga pesë persona, asnjëri prej tyre grua. Gratë përbëjnë gjysmën e popullsisë, një të tretën e deputeteve, një të tretën e e ministrave në qeveri, por në këto emisione janë shumë më pak të përfaqësuara. Nëse e marrim vetëm javën 18-22 maj 2020 si mostër të rëndomtë, del se pjesëmarrja e grave ka qenë thuajse e papërfillshme.
Tri nga pesë emisionet nuk patën asnjë grua të ftuar si folëse, ndërsa në dy emisionet që patën gra pjesëmarrëse, ato përbënin vetëm një çerek të të ftuarve. Edhe pse këto emisione mëtojnë ta mbajnë flamurin e progresizmit, seksizmi i përbrendësuar vërehet në numrin e vogël të të ftuarave gra dhe në faktin që gratë rrallëherë moderojnë këto emisione. Pra politika — për këto emisione — mbetet e burrave.
Si flitet gjuha shqipe
Në këto emsione shpërfaqet një element që tashmë është theksuar në mesin e shumë mediave shqiptare: përzierja e panevojshme e gjuhës shqipe me fjalë të huaja. Fjalë si “solucion”, “involvim”, “i satisfaksionuar”, e shumë të tjera përdoren vazhdimisht, edhe pse folësit me siguri që i dinë fjalët “zgjidhje”, “përfshirje” apo “i kënaqur”. Me gjasë përdorin fjalë të huaja duke u bazuar në mendimin e gabuar se ashtu tingëllojnë më të sofistikuar.
Vetë emrat e këtyre emisioneve — Pressing, Info Magazine, Frontal, Click dhe Desku — janë në gjuhën angleze edhe pse ato shfaqen në Kosovë dhe kanë shikues shqipfolës. Është për të të ardhur keq e mbi të gjitha brengosëse se si redaksitë e televizioneve vendore në vend se të jenë mbrojtëse të gjuhës shqipe, as emisioneve të tyre nuk ua lënë emrin në shqip.
Mungesa e verifikimit të të dhënave
Fatkeqësisht, në shumë nga këto emisione thuhen edhe gjëra të pavërteta dhe këto nuk sfidohen nga pjesëmarrësit e tjerë. Ndodh që në prapaskenë nuk ka grup hulumtuesish që në kohë reale mund t’i verifikojnë të dhënat me saktësi, apo ka raste kur me qëllim nuk ka ndërhyrje prej moderatorit për ta qartësuar një deklaratë sepse ashtu rrezikon të shuhet debati, i cili duhet të vazhdojë edhe për një kohë në mënyrë që ta mbushë kohën. Për pasojë, shikuesi nuk informohet, por keqinformohet.
NJERËZIT NUK MERITOJNË TË
TEJPOLITIZOHEN,
SIDOMOS JO PAS NJË
DITE TË LODHSHME TË PUNËS.
Për një standard më të mirë kemi shembuj edhe brenda Kosovës — emisionet “Interaktiv” dhe “DPT me Fidan Jupollin” nuk shfaqen në orën 20, por shumë më vonë, si dhe te të dyjat vetëm një pjesë i kushtohet intervistës me të ftuarit. Gjithashtu, “Jeta në Kosovë” shfaqet vetëm një herë në javë, gjë që lë hapësirë kohore që të gjithë anëtarët e ekipit të përgatiten siç duhet.
Televizionet gjithashtu duhet të përpiqen ta promovojnë kulturën e të inkurajojnë emisione, dokumentare, filma, seriale e art vendor, e jo t’i ngulfatin shikuesit në kohën e shikueshmërisë më të madhe me politikë. Njerëzit kanë nevojë të shlirohen para televizionit, të qeshin, të mësojnë, të shikojnë diçka interesante; nuk meritojnë të tejpolitizohen, sidomos jo pas një dite të lodhshme të punës.
Përderisa nuk ndryshojnë skemat programore të televizioneve në Kosovë, nëse dikush dëshiron t’i shikojë ato në orën 20, shumicën e kohës i ka vetëm dy zgjedhje: debatet televizive apo serialet turke. Pra, i mbetet zgjedhja mes melodramës së politikës dhe asaj të serialit turk, por e dyta së paku është fiktive e ta ruan shëndetin mendor.
—–
Mehdi Sejdiu është hulumtues në Kosovë dhe Gjermani. Ai studion shkenca politike ne Universitetin e Heidelbergut