Ritmi me të cilin u përhap Covid-19 nëpër botë la qeveritë dhe institucionet ndërkombëtare të paralizuara. Por pak veta përjetuan kamzhikun që po ndihet aktualisht në Bruksel.
Bashkimi Evropian filloi këtë vit të ri-fuqizohej, pasi kishte parë kërcënimin e Brexitit. Ekipi i ri drejtues, me Presidenten e Komisionit, Ursula von der Leyen, erdhi me një vizion për BE-në si një udhëheqës global në qëndrueshmërinë e klimës dhe standardet demokratike.
E vetmja çështje që liderët botërorë mund të merren sot, e ka tërhequr BE-në me shpejtësi në mosfunksionim. Nga një përgjigje e ngadaltë politike ndaj krizës deri te rreshtat e hidhura të brendshme se si të zbusin efektet ekonomike të koronavirusit, shtetet anëtare janë kthyer kundër njëri-tjetrit.
Të martën mbrëma, Mauro Ferrari – shkencëtari kryesor i BE – dha dorëheqjen nga pozita e tij në krye të Këshillit Evropian të Kërkimit. Në një deklaratë për Financial Times, Ferrari përshkroi zhgënjimin e tij nga BE-ja për trajtimin e shpërthimit të koronavirusit.
“Unë kam qenë jashtëzakonisht i zhgënjyer nga përgjigjja evropiane ndaj Covid-19 … Arrita në ERC si një përkrahës i zjarrtë i BE-së [por] kriza Covid-19 ndryshoi plotësisht pikëpamjet e mia.”
Këshilli Evropian i Kërkimit kundërshton pretendimin e Ferrarit dhe beson se dorëheqja e tij nuk kishte arsye përgjigjen e BE-së ndaj Covid-19. Por Ferrari nuk është vetëm në sugjerimin se reagimi i menjëhershëm i BE-së ndaj krizës ishte i ngathët.
Problemi kryesor që Brukseli përballet vazhdimisht është se ai duhet të funksionojë me dy shpejtësi. Nga njëra anë, makineria e BE-së vepron si një arbitër duke koordinuar çështjet që vendosin bashkimin në rrezik, nga një vend që mund të përqëndrojë pushtetin.
Nga ana tjetër, vendimet për shumë çështje thelbësore janë arritur përmes marrëveshjeve të arritura në mënyrë kolektive midis shteteve anëtare. Dhe siç kemi parë vitet e fundit, ato kanë përparësi shumë të ndryshme. Sa herë që shfaqet një problem, ai ekspozon kufizimet e BE-së.
Ky duket të jetë rasti, që nga momenti kur pandemia e koronavirusit goditi kontinentin – më së shumti në Itali, e cila tani udhëheq botën në vdekje. Zyrtarët e BE-së nxitojnë për të vënë në dukje masat që morën dhe sesi i lejuan bllokut të punojë bashkarisht për blerjen e ilaçeve dhe pajisjeve, ndërsa kur bëhet fjalë për politikën e kujdesit shëndetësor, BE ka shumë pak autoritet.
“Kjo është një nga fushat e pakta mbi të cilat BE-ja ka fuqi shumë të kufizuar për të bërë rregull,” thotë Georgina Wright, një studiuese e lartë në Institutin për Qeverinë.
“Mund të përpiqet të koordinojë përgjigjet dhe të ofrojë këshilla; por në fakt varet nga vendet anëtare që duhet përcaktojnë se si do të veprojë sistemi i tyre i kujdesit shëndetësor dhe si ta drejtojnë atë.”
Në ditët e para të koronavirusit, makineria qendrore e BE-së u pa duke luftuar kundër interesave të shpejta të anëtarëve të saj.
“BE po përpiqej të detyrojë kombet që nuk i besojnë njëri-tjetrit të punojnë së bashku në blerjen dhe depozitimin e furnizimeve mjekësore, kur në të njëjtën kohë ata po mbyllnin në mënyrë të njëanshme kufijtë e tyre,” thotë Renda.
Përfundimisht, komisioni u bind që shtetet të pajtohen dhe se pajisjet mjekësore e ushqimet duhet të kalojnë kufijtë përmes korsive prioritare për nevojat thelbësore.
Sidoqoftë, fakti që disa prej këtyre kufijve janë ende të mbyllura për qytetarët është një çështje madhore për një bashkim të kombeve që krenohet me lirinë e plotë të lëvizjes si një nga gurthemelet e tij.
Këtë javë, vendet anëtare kanë qenë në një mendje se si të përballen me stuhinë e egër ekonomike të shkaktuar nga koronavirusi. Si gjithmonë me BE-në, çdo gjë që përfshin paratë çon gjithmonë në argumente të mbrapshta – jo vetëm sepse numëron në mesin e vendeve anëtare të saj, Gjermaninë, ekonominë e katërt më të madhe në botë dhe Maltën, e cila zë vendin në 119-të.
Vendet e pasura kontribuojnë më shumë në paratë e zakonshme të bllokut sesa shtetet e varfëra, një dinamikë që krijon armiqësi nga të gjitha anët në kohën më të mirë. Në periudha krize, siç është kjo e tanishme, vendet anëtare më të pasura nuk pranojnë të subvencionojnë më pak të pasurit, ndërsa shtetet më të varfra nuk pranojnë ndikimin më të madh të atyre më të pasur. Deri më tani, shembulli më i spikatur i kësaj ishte ndihma greke pas krizës financiare të vitit 2008, e cila erdhi me kusht që Greqia të miratojë masa shtrënguese. Ky ishte sfondi i diskutimeve të kësaj jave midis ministrave evropianë të financave, të cilët luftuan për të rënë dakord përgjigje ndaj ndikimit ekonomik të Covid-19 – një mbledhje 14-orëshe të martën u prish pa marrëveshje.
Të enjten mbrëma, vendet anëtare ranë dakord për të shpërndarë një paketë fondesh prej 500 miliardë eurosh (547 miliardë dollarë) nga Mekanizmi Evropian i Stabilitetit, Banka Evropiane e Investimeve dhe Komisioni Evropian, për të ndihmuar vendet që luftojnë të paguajnë për shërbimet publike, të mbajnë biznesin e gjallë dhe të ndihmojnë njerëzit që kanë humbur punët e tyre si rezultat i krizës.
Marrëveshja u arrit vetëm pasi Hollanda u bind nga për këmbënguljen, që paratë të vinin me kushte të rrepta. Holandezët kishin qenë skeptik në lidhje me faktin nëse marrësit do t’i përdorin paratë me përgjegjësi, dhe aftësinë e tyre për një afat të ripagimit. Sidoqoftë, nuk kishte asnjë marrëveshje konkrete se si do të gjenerohej një fond shtesë i shpëtimit.
Italia ka debatuar në favor të të ashtuquajturave koronate, të cilat do të grumbullonin para kundër borxhit të përbashkët evropian duke krijuar një aset tërheqës për investitorët. Nuk është e vështirë të kuptohet pse kombet më të pasura nuk janë aq të interesuara për këtë ide.
Tensione të tilla midis shteteve anëtare të BE-së ekzistuan shumë kohë përpara koronavirusit. Brexit dha një lehtësim të shkurtër, duke ofruar mundësinë e bashkimit kundër një kërcënimi të përbashkët. Ai unitet, siç u pa ishte i shkurtër. Tani, kriza më e rëndë ndërkombëtare në dekada po vë në pikëpyetje themelet e projektit evropian të pasluftës.
Edhe nëse përhapja e pandemisë ngadalësohet dhe jeta mund të kthehet gradualisht në diçka që i ngjan normalitetit, efektet e izolimit të muajve të fundit do të ndihen me vite.
BE ka shumë të ngjarë të kalojë ato vite duke reflektuar se si iu përgjigj kësaj krize dhe nëse, në formën e saj aktuale, do të trajtonte më mirë çdo krizë të ngjashme në të ardhmen.
Ndërsa një burim diplomatik i tha CNN: “Pas përfundimit të kësaj, ne nuk mund të kthehemi të gjithë për t’u ulur në tryezë dhe duke u shtirur sikur këto debate nuk kanë ndodhur.”/ CNN